Hamile radyasyon görevlileri için doz sınırları: Hamileliği belirlenmiş kadın çalışan, çalışma şartlarının yeniden düzenlenebilmesi amacıyla yönetimi haberdar eder. Hamileliğin bildirilmesi kadın çalışanın çalışmasına engel teşkil etmez, gerekiyorsa çalışma koşulları yeniden düzenlenir. Bu nedenle, doğacak çocuğun alacağı dozun mümkün olduğu kadar düşük düzeyde tutulması sağlanır ve toplum için belirlenen doz sınırlarına uyulur. Emzirme dönemindeki kadın çalışanlar, radyoaktif kontaminasyon riski taşıyan işlerde çalıştırılmaz. (Madde-12) 24.3.2000 tarihli 23999 sayılı Resmî Gazete’ de yayınlanmış olan Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği ile iyonlaştırılmış radyasyon alanlarında çalışan personeller, radyasyondan korunma ile ilgili bilgileri edinebilmektedirler.
Dozimetre kullanıcılarının bilmesi gereken temel kavramlardan bazıları aşağıda açıklanmaktadır.
Eşdeğer doz; birimi Sievert (Sv) olup, radyasyonun türüne ve enerjisine bağlı olarak doku veya organda soğurulmuş dozun, radyasyon ağırlık faktörü ile çarpılmış halidir.
Etkin doz; birimi Sievert (Sv) olup, insan vücudunda ışınlanan bütün doku ve organlar için hesaplanmış eşdeğer dozun, her doku ve organın doku ağırlık faktörleri ile çarpılması sonucunda elde edilen dozların toplamıdır.
Radyasyon Görevlisi; radyasyon kaynağı ile yürütülen faaliyetlerden dolayı görevi gereği, bu Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde toplum üyesi kişiler için belirtilen doz sınırlarının üzerinde radyasyona maruz kalma olasılığı olan kişidir.
Radyasyondan Korunma Danışmanı; mühendislik veya fen bilimleri alanında aldığı temel eğitim üzerine radyasyondan korunma alanında eğitim almış ve uygulamaya özgü olarak bu Yönetmeliğin 74’üncü maddesinde belirtilen faaliyetlerde en az dört yıllık deneyime sahip kişidir.
Radyasyondan Korunma Sorumlusu; radyasyondan korunmada temel güvenlik standartlarını yapılan işin niteliklerine göre uygulayacak, bu alandaki eğitim ve deneyimi lisanslama aşamasında Kurum tarafından değerlendirilerek uygun görülen kişidir.
Yıllık doz sınırları
Yıllık doz sınırları sağlığa zarar vermeyecek şekilde uluslararası standartlara uygun olarak, radyasyon görevlileri ve toplum üyesi kişiler için ayrı ayrı belirlenmiştir.
Radyasyon görevlileri için etkin doz ardışık beş yılın ortalaması 20mSv’ i, herhangi bir yılda ise 50mSv’ i geçemez. El ve ayak veya cilt için yıllık eşdeğer doz sınırı 500mSv, göz merceği için 150mSv’dir. (Göz merceği doz sınırı: 20mSv ICRP 2007)
Toplum üyesi kişiler için etkin doz yılda 1mSv’ i geçemez. Özel durumlarda; ardışık beş yılın ortalaması 1mSv olmak üzere yılda 5mSv’e kadar izin verilir. Cilt için yıllık eşdeğer doz sınırı 50mSv, göz merceği için 15mSv’dir.
Radyasyon alanlarının sınıflandırılması:
Denetimli Alanlar: Radyasyon görevlilerinin giriş ve çıkışlarının özel denetime, çalışmalar radyasyondan korunma bakımından özel kurallara bağlı olduğu ve görevi gereği radyasyon ile çalışan kişilerin ardışık beş yılın ortalama yıllık doz sınırlarının 3/10’undan fazla radyasyon dozuna maruz kalabilecekleri alanlardır.
Gözetimli Alanlar: Radyasyon görevlileri için yıllık doz sınırlarının 1/20’sinin aşılma olasılığı olup, 3/10’unun aşılması beklenmeyen, kişisel doz ölçümünü gerektirmeyen fakat çevresel radyasyonun izlenmesini gerektiren alanlardır.
NDK’nın resmî web sitesinden yönetmeliğin tamamına ulaşılabilmektedir.